ცნობილ საბჭოთა დიპლომატს, რუს დიპლომატთა ასოციაციის პრეზიდენტს, 98 წლის პაველ (პოგოს) აკოპოვს არასოდეს დავიწყებია სამშობლო და საქართველოს დამოუკიდებლობის პირველ წლებში დაეხმარა მას აღმოსავლეთის ქვეყნებთან დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარებაში.

 პაველ სემენოვიჩი 15 წელი მუშაობდა საბჭოთა კავშირის საელჩოში ეგვიპტეში, სადაც მესამე მდივნის თანამდებობიდან ავიდა ელჩის მოვალეობის შემსრულებლამდე, და ასევე მონაწილეობდა სსრკ-სა და ყურის ქვეყნებს შორის დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარებაში. სხვადასხვა წლებში იყო სსრკ-ის საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი ქუვეითსა და ლიბიაში.

საუბარის დროს პაველ აკოპოვმა აღნიშნა, რომ ზაფხულში სურს ახალციხეში ჩამოსვლა, სადაც მუზეუმის გახსნას გეგმავს. ის ყოველწლიურად ცდილობს დაბადების დღის აღნიშვნას მშობლიურ სოფელში.

- დავიბადე საქართველოში, სოფელ ქვემო სხვილისში, რომელიც ახალციხიდან 4 კილომეტრშია. შემდეგ, დედაჩემის გარდაცვალების შემდეგ, 1934 წელს, კონსტანტინე ბეგლაროვიჩ ოსიპოვმა თბილისში აღსაზრდელად წამიყვანა. იქ, რუსულის ცოდნის გარეშე, სოლოლაკის სომხური სკოლის პირველ კლასში წავედი. ეს არის ცნობილი 72-ე სკოლა, სადაც სწავლობდნენ ოვანეს თუმანიანი, ვიქტორ ამბარცუმიანი, ტიგრან პეტროსიანი და სხვა გამოჩებილი სომხები. იქ ვსწავლობდი ერთი წელი. ამ ხნის განმავლობაში მასწავლებელთან სწავლისას რუსული ვისწავლე და 43-ე რუსული სკოლის მეორე კლასში წავედი. ის ასევე მდებარეობს სოლოლაკში, ყოფილ ენგელსის ქუჩაზე. მე-4 კლასამდე იქ ვსწავლობდი, შემდეგ ისევ სოფელში დავბრუნდი. ვსწავლობდი ახალციხის რუსულ სკოლაში.

- და ყოველდღე რამდენიმე კილომეტრს დადიოდით? 

- კი, ფეხით, დილით ადრე მივდიოდი და ყოველდღე 8 კმ დავდიოდი. მე-7 კლასის დამთავრების შემდეგ ჩავირიცხე თბილისის ელიავას რკინიგზის ტრანსპორტის ტექნიკუმში.

- 15 წლის იყავით, როცა დიდი სამამულო ომი დაიწყო. სად იყავით იმ პერიოდში?

- უკვე ტექნიკუმის მოსწავლე ვიყავი. სწავლა ჯერ არ იყო დაწყებული და სოფელში ვიყავი. ყველა მინდორში მუშაობდა და როცა ომი გამოაცხადეს, რაღაც განსაკუთრებული განცდა იგრძნობოდა. ხალხი ისევ სოფელში შევარდა, დიდ საფრთხეს გრძნობდა, განსაკუთრებით ქალები. 24 საათის განმავლობაში კოლმეურნეობამ მოაწყო რეკრუტირების სადგური. მე და ბიჭები გაწვევის განყოფილებაში წავედით, რომელიც შემთხვევით ჩვენს 72-ე სკოლაში მდებარეობდა. გვითხრეს, რომ ჯერ კიდევ პატარები ვიყავით, 16 წლისაც არ ვიყავით: „წადით, ისწავლეთ“. 16 წლის რომ გავხდით, ისევ მოვედით და გვითხრეს, რომ თავდაცვის სახელმწიფო კომიტეტის გადაწყვეტილებით, რკინიგზის სკოლების მოსწავლეები არ ექვემდებარებიან გაწვევას, არიან საომარი მდგომარეობაში და უნდა იმუშაონ ზურგში. ჩვენ, ტექნიკუმის სტუდენტები, ნახევარი დღე ვსწავლობდით, ნახევარი დღე ვმუშაობდით ამიერკავკასიის რკინიგზის ადმინისტრაციის სისტემაში. ასევე ვმუშაობდი ქარხანაში, სადაც დავეუფლე  სპეციალობას.

 სოფლიდან ხალხი პირდაპირ ფრონტზე გავაგზავნეთ. 200-ზე მეტი ადამიანი წავიდა, 72 არ დაბრუნდა, ჩვენი სოფლის მთაზე დაუდგეს ძეგლი, საბჭოთა ჯარისკაცის ძეგლი. ძეგლის ქვეშ კი მემორიალური მუზეუმია, სადაც ყველა დაღუპულის ფოტოები და ბიოგრაფიებია. იგი დღემდეა შემორჩენილი, ხუროთმოძღვარი არის თუმანიანი სომხეთიდან. ძეგლის გახსნაზე უკვე იქ ვიყავი, როგორც დიპლომატი. მთელი ომის პერიოდში კოლმეურნეობაში ვმუშაობდი, ეს ყველაფერი დამერიცხა, შემდეგ კი მეორე მსოფლიო ომის ვეტერანად მაღიარეს.

- რუსთავში მეტალურგიული ქარხნის მშენებლობის საწყისებზე იყავით... 

- დიახ, ტექნიკუმის დამთავრების შემდეგ მე და ჩემი მეგობარი საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროში დაგვიბარეს და სასწრაფოდ გაგვგზავნეს რუსთავის მეტალურგიული ქარხნის მშენებლობაზე. და ყველა მშენებელი იქ ნიჟნი თაგილიდან გადაიყვანეს. მისი მშენებლობის დაწყებიდან 2,5 წელი ვიმუშავე. მოგვიანებით, როცა მოსკოვში სასწავლებლად წასვლა გადავწყვიტე, არ გამიშვეს, რადგან შინაგან საქმეთა სამინისტროს თანამშრომელი ვიყავი, მაგრამ მაინც წამოვედი. და 1947 წელს ჩავირიცხე მოსკოვის სახელმწიფო ეკონომიკურ ინსტიტუტში. სკოლის დამთავრების შემდეგ, მე ვიყავი ერთადერთი, მთელი კურსდამთავრებულებიდან, რომელიც უმაღლესი დაგეგმარების ორგანოებში მიმიყვანეს კოგანოვიჩთან. 

- როგორ მოხვდით სსრკ საგარეო საქმეთა სამინისტროს უმაღლეს დიპლომატიურ სკოლაში, დიპლომატიაში? 

- სიმართლე გითხრათ, არ მინდოდა დიპლომატიაში წასვლა, რადგან კმაყოფილი ვიყავი ჩემი საქმით. მე ვმუშაობდი კოსიგინის ხელმძღვანელობით, მე უკვე ვიყავი სექტორის ხელმძღვანელი - ეს იყო მაღალი თანამდებობა, ამას ითხოვს კპსს (პარტია), თუ საჭიროა, მაშინ აუცილებელია. სხვა გამოსავალი არ იყო. უმაღლესი დიპლომატიური სკოლა დავამთავრე და ეგვიპტეში გამგზავნეს.

- თქვენ იცნობდით ანდრეი გრომიკოს, რომელიც სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა სსრკ-ს საგარეო პოლიტიკის მთავარ ფიგურად. როგორ დაგამახსოვრდათ იგი? 

- გრომიკოს შესახებ ბევრი შემიძლია ვისაუბრო. მე გამიმართლა, რომ მემუშავა მისი ხელმძღვანელობით და მიმეღო ეგვიპტეში, როდესაც იქ სსრკ-ს საქმეთა დროებითი რწმუნებული ვიყავი. შემდეგ კი მასთან ვმუშაობდი მოსკოვში. მე მჯერა, რომ ის იყო ერთ-ერთი გამოჩენილი საბჭოთა ისტორიული დიპლომატი, რომელმაც უდიდესი წვლილი შეიტანა მთელი კაცობრიობის მშვიდობიანი ცხოვრების უზრუნველყოფაში. ჯერ ერთი, ის არის გაეროს წესდების და გაეროს უშიშროების საბჭოს ერთ-ერთი ავტორი, ასევე მთავარი ავტორი იმისა, რომ უშიშროების საბჭოს ჰყავს 5 მუდმივი წევრი, რომლებსაც აქვთ ვეტოს უფლება, რასაც დღეს ამერიკელები და დასავლელები ეწინააღმდეგებიან. მან ბევრი რჩევა მომცა. როდესაც უკვე სსრკ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარის თანამდებობაზე გამაცილა ლიბიაში, მან თქვა: ”უმჯობესია, ათასჯერ არ თქვა ის, რაც საჭიროა, ვიდრე ერთხელ თქვა ის, რაც არ არის სიმართლე. თუ კადაფის შეხვდებით, იყავით უკიდურესად გულწრფელი და არასოდეს თქვათ ტყუილი." ვკითხე, სად არის გულწრფელობის ზღვარი? და მან მიპასუხა: "ამიტომ ხარ ელჩი, რათა დადგინდეს". თავს გრომიკოს სტუდენტად ვთვლი. მისი ასი წლისთავისთვის წიგნი გამოვაქვეყნეთ, რომელშიც ჩემი სტატიაც არის. 

- ისტორიულ სამშობლოში ხშირად ჩამოდიხართ... 

- ახლა თითქმის ყოველწლიურად დავდივარ თბილისში, სოფელში და ერთ თვეს მაინც ვატარებ. ის ყოველთვის რაღაც შინაგან ძალას ნერგავს ჩემში. მე მიყვარს საქართველო, სხვა რესპუბლიკებზე უკეთ ვიცცნობ. უნდა ითქვას, რომ საქართველოსთან ბევრი რამ მაკავშირებს, მათ შორის ედუარდ შევარდნაძესთან მუშაობა. 

- 1991-1994 წლებში, როგორც საქართველოსა და სომხეთის სახელმწიფოს მეთაურების პირადი წარმომადგენელი, ეწვიეთ არაბულ ქვეყნებს და წარმატებით გამართეთ მოლაპარაკებები დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების თაობაზე. 

- მე ვიყავი შევარდნაძის პირადი წარმომადგენელი და დავამყარე დიპლომატიური ურთიერთობა საქართველოსა და ქუვეითს, არაბეთის გაერთიანებულ საემიროებსა და ლიბიას შორის. მისი სახელით ორჯერ ვიმოგზაურე ამ ქვეყნებში. საგარეო საქმეთა სამინისტრო რომ დატოვა, გორბაჩოვს სთხოვა ლიბიიდან გამომეხმაურებინა და მისი მოადგილე გამხადა. მაშინ შევარდნაძე საგარეო პოლიტიკის ასოციაციას ხელმძღვანელობდა. მერე თვითონ შემომთავაზა მისი მოადგილე გავმხდარიყავი. დავთანხმდი. და როცა ზურაბ წერეთელმა დაარწმუნა საქართველოში დაბრუნება, შევარდნაძემ შემომთავაზა მეც წავსულიყავი, მაგრამ ავუხსენი, რომ არ შემეძლო. შემდეგ კი თქვა, რომ მე ვიქნები მისი წარმომადგენელი. საქართველო ჩემთვის ძალიან ახლო ადგილია, თვალს ვადევნებ პოლიტიკურ არეულობას, რომელიც ხდება. ჩვენ მხარს ვუჭერთ და მხარს ვუჭერთ ახალ, ახალგაზრდა ხელმძღვანელობას, რომელიც დაადგა გზას ქვეყნის სუვერენული და დამოუკიდებელი გახადოს.

- თქვენმა შვილმაც დიპლომატის პროფესია აირჩია. 

- ჩემმა შვილმა სერგეი აკოპოვმა ეს გზა ჯერ კიდევ სკოლის პერიოდში აირჩია, მასზე ბავშვობიდან ოცნებობდა. ბოლო 12 წლის განმავლობაში ის იყო რუსეთის ელჩი ბრაზილიაში. 2 წელი გავიდა რაც პენსიაზე გავედი. ქალიშვილი მარგარიტა ჟურნალისტი გახდა. მე ასევე ვარ რუსი დიპლომატთა ასოციაციის პრეზიდენტი და ვხელმძღვანელობ ასოციაციას თავმჯდომარის რანგში 16 წლის განმავლობაში - 1996 წლიდან 2013 წლამდე. - თქვენ ასევე ხართ ვეტერანთა საბჭოს პრეზიდიუმის წევრი. რას უსურვებდი ახალგაზრდებს?

- ცხოვრებაში 5 ომს გადავურჩი. მე ვიცი რა არის ომი. მაგრამ ის, რაც ჩვენ განვიცადეთ დიდი სამამულო ომის დროს, მხოლოდ საბჭოთა ხალხს შეეძლო განეცადა, რომელიც იბრძოდა თავისი თავისუფლებისთვის, სუვერენიტეტისა და სახელმწიფოს შენარჩუნებისთვის. ვისურვებდი, რომ ჩვენმა ახალგაზრდებმა არა მხოლოდ იკითხონ და ისწავლონ, არამედ უშუალო წვლილი შეიტანონ ეკონომიკის, კულტურისა და მეცნიერების გაძლიერებაში. ვისურვებდი, რომ ქვეყნები იყვნენ დამოუკიდებელი და ძლიერი. მეორეც, მსოფლიო ახლა განვითარების ახალ ეტაპზე გადადის. საერთაშორისო ურთიერთობები სულ სხვა ხასიათს იძენს. ახლა მნიშვნელოვანია შეინარჩუნოთ და გაზარდოთ თქვენი ძალა. ეს ჩემი ღრმა რწმენაა. უნდა იყოს ერთიანობა. საქართველო იყო, არის და რჩება ჩვენთვის მშობლიურ, ძვირფას ქვეყნად, სადაც არ უნდა ვიყოთ. და მართალი გითხრათ, მე ჩემი წვლილი შევიტანე. თუ რაიმე საცნობარო წიგნს გახსნით, ამერიკულ თუ ინგლისურს, წერია - აკოპოვ პოგოს სემენოვიჩი: დაიბადა ახალციხის რაიონში, საქართველოს სსრ. მე საქართველოს ვეკუთვნი. ვისურვებდი, რომ საქართველომ ჩვენ, ჩემნაირ ადამიანებს ისე მოგვექცეს, როგორც საკუთარს. საქართველო ჩვენი სამშობლოა, ჩვენ ვამაყობთ მისით. ვუსურვებთ საქართველოს და მის ხალხს მშვიდობასა და კეთილდღეობას.